ВИЧ/СПИД: ВОҚЕИЯТ, ПЕШГИРӢ ВА МУҲОФИЗАТИ ҶОМЕА

Дар охири асри ХХ, дар баробари ин бемориҳо, бемории мудҳише бо номи ВНМО (вируси норасоии масунияти одам), ки дар дунё бо номи СПИД машҳур аст, пайдо шуд, ки то имрӯз аз ин беморӣ садҳо ҳазор одамон ҷони худро аз даст додаанд. Мутаассифона, то имрӯз инсоният роҳҳои муолиҷаи ин бемориро кашф накардааст. Бемории мазкур дар Тоҷикистон бори аввал соли 1991 ба қайд гирифта шудааст. То соли 2015 дар ҷумҳурии мо беш аз 6500 нафар мубталои ин беморӣ расман ба қайд гирифта шудааст

Ҳангоме ки вируси ин беморӣ ба организми инсон ворид мешавад, системаи худмуҳофизатии инсонро хароб карда, организмро сусту заиф мегардонад, ки дар натиҷа организм наметавонад худро аз ҳар гуна бемориҳо муҳофизат намояд.

ВНМО бо чанд роҳ метавонад аз як шахс ба шахси дигар сироят кунад.

• алоқаи ҷинсӣ;

• аз тариқи хунгузаронӣ;

• истифодаи сӯзандору.

Агаp сӯзандоруи дар шахси гирифтори бемории ВНМО истифодашударо хуб наҷӯшонда ба шахси дигар истифода намоянд, боиси сироятёбии ӯ мегардад.

Ҳангоми гузаронидани хуни як шахс ба шахси дигар (агар яке аз онҳо ба ВНМО гирифтор бошад) низ вируси он сироят мекунад.

Аз занони гирифтори бемории ВНМО вирус ба кӯдаки дарбатнбуда ҳам мегузарад.

Ҳангоми наздик будан, даст додан, бӯсидан, сулфа кардан, якҷоя хӯрок хӯрдан ва атса задани шахси бемор вируси ин беморӣ ба шахси солим сироят намекунад. Инчунин бо роҳи истифода аз қошуқ, коса, пиёла, сачоқ, ҳавзҳои оббозӣ, ҳаммомҳои умумӣ низ вирус ба дигарон намегузарад.

Барои пешгирии паҳншавии ин беморӣ дар бештари мамлакатҳои ҷаҳон сӯзандоруҳои як бор истифодашаванда ба кор бурда мешаванд. Ба кӯдаконе, ки дар соли аввали ҳаёт ваксина мегузаронанд, ҳатман бояд аз чунин сӯзандоруҳо истифода шавад.

Дар мавриди эмкунии кӯдакон гузаронидани дору тавассути сӯзани ҷӯшониданашуда хатарнок аст (ҳатман бояд сӯзандоруи яккарата истифода шавад.

Занони гирифтори ВНМО бояд аз ҳомилашавӣ худдорӣ кунанд.

Волидон бояд тарзҳои пешгирӣ аз бемории ВНМО-ро ба фарзандон фаҳмонанд.

Ин беморӣ дар организми шахсоне, ки саломатиашон заифтар аст, зудтар инкишофмеёбад. Ғизои носолим, тамокукашӣ, нӯшокиҳои спиртӣ, истифодаи маводди мухаддир ва асабонияти зиёд организмро суст мекунад ва ҳангоми ба ВНМО гирифтор шудан вирус тезтар инкишоф меёбад.

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шаҳрвандоне, ки ба ВНМО ва ё ба инфексияи ВНМО мубтало шудаанд, ҳамаи ҳуқуқҳоеро, ки ба шаҳрвандони дигар мансубанд, бе ягон маҳдудият кафолат медиҳад.

Соли 2005 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи муқовимат бо вируси норасоии масунияти одам ва бемории пайдошудаи норасоии масуният» қабул гардид, ки дар он поймол кардани ҳуқуқи шахсони ба ВНМО сироятёфта манъ карда шудааст: «Аз кор озод кардан, нагирифтан ба кор, нагирифтан ба кори муассисаҳои таҳсилотӣ ва муассисаҳои тиббие, ки хизмат мерасонанд, инчунин маҳдуд намудани дигар ҳуқуқу манфиатҳои қонунии шахсони сироятшудаи вируси норасоии масунияти одам бо сабаби мубталои вируси норасоии масунияти одам буданашон, ҳамчунин маҳдуд кардани ҳуқуқҳои манзилӣ ва дигар ҳуқуқу манфиатҳои қонунии аъзои оилаҳои шахсони сироятшудаи вируси норасоии масунияти одам роҳ дода намешавад» (моддаи 13).

Ҳамчунон кӯдакон ва наврасони бо ВНМО зиндагикунанда ва ё ба эпидемияи инфексияи ВНМО зарардидаи аз волидон маҳрумшуда ба муассисаҳои интернатӣ (кӯдакистон, хонаи кӯдакон, хонаи бачагона, мактабинтернатҳо) дар асоси қоидаҳои умумӣ ҷалб карда мешаванд. Дар ҳамаи муассисаҳои таълимӣ чунин кӯдакон дар гурӯҳҳои синну соли худ бо ҳамаи кӯдакон якҷоя таълим ва тарбият мегиранд.

Назирамоҳ Қурбонова

Омўзгори калони кафедраи «Тибби оилавӣ»-и МДТ «Коллеҷи тиббии ш.Кӯлоб ба номи Раҳмонзода Р.А.»