Ба роҳ мондани таҳсили ҷавонон дар муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ ва илмии кишварҳои хориҷӣ яке аз ибтикороти муҳимми Ҳукумати мамлакат дар самти рушди илму маориф ва ғамхорӣ нисбат ба ҷавонон маҳсуб меёбад.
Ҳамчунин, бо дастуру супоришҳои Пешвои миллат дар робита ба таъсис додани муассисаҳои таълимии ғайридавлатӣ ва соҳибмаълумот намудани ҷавононе, ки ба гирифтани маълумоти касбӣ рағбат доранд, солҳои охир натиҷаҳои дилхоҳ ба бор оварда, муассисаҳои таҳсилоти миёнаи касбии давлатӣ ва ғайридавлатӣ дар ҳамаи минтақаҳои кишвар афзуда, ҳоло шумораи онҳо афзуда истодааст.
Ҷомеасозӣ раванди муҳимтаринест, ки ба ҳаёти инсон таъсир мерасонад. Он тавассути тарбия, ВАО, меъёрҳо ва арзишҳои ҷамъиятӣ, ҳамкорӣ бо одамони дигар сурат мегирад. Рушди иҷтимоии шахс як раванди мукаммалест, ки тавассути азхудкунии меъёрҳои муайян, қоидаҳои рафтор, азхудкунии нақшҳои иҷтимоӣ, ташаккули қобилияти ворид шудан ба муносибатҳо ба амал меояд, ки баъдан ба даст овардани сифатҳое оварда мерасонад, ки дар ҳаёти иҷтимоӣ амалӣ мешаванд. Ҷомеасозӣ раванди ташаккули инсон ҳамчун шахс, раванди рушди ӯ, худшиносӣ ва ҳамгироӣ ба ҷомеа.
Ба ибораи дигар, ҷомеа ба инсон шароит ва неъматҳое фароҳам меорад, ки тавассути онҳо шахс бо ғояҳо, хоҳишҳо, ҳадафҳо ва воситаҳои худ як қисми он мегардад, ки дар навбати худ ба рушди ҷомеа таъсир мерасонанд. Баррасии мушкилоти раванди иҷтимоикунонӣ дар байни ҷавонон аз ҳама муҳим аст. Ин синну солест, ки шахсият аксар вақт дар ҳолати стресс қарор дорад, ки метавонад бо мушкилоти фаъолияти таълимӣ, гузариш аз як зинаи таҳсилот ба зинаи дигар, нақшҳои нави иҷтимоӣ ва бисёр чизҳои дигар алоқаманд бошад. Дар байни омилҳои иҷтимоӣ, оила то ҳол яке аз муҳимтаринҳост. Муносибати ӯ ба одамон, ба худ, ҷаҳонбинӣ, интихоби фаъолият, рафтор ва кирдори ӯ аз он вобаста аст, ки шахс чӣ гуна ва бо кадом усул тарбия ёфтааст. Ба ибораи дигар, дар оила асоси шахсияти инсон гузошта мешавад ва маҳз аз тарбия иҷтимоикунонии минбаъдаи инсон вобаста аст.
Муҳимияти тарбия ҳамчун ҷузъи раванди иҷтимоикунонии ҷавонон аз он вобаста аст, ки рушди прогрессивӣ ё регрессивии ҷомеа бевосита аз иқтидори ҷавонон ва дараҷаи ҳамгироии онҳо ба ҷомеа вобаста аст.
Раванди ташаккули шахсият яке аз муассисаҳои асосии иҷтимоӣ – оила сарчашма мегирад. Бо ёрии тарбия кӯдак ба иҷтимоӣ аз пӯшидан дохил карда мешавад, ӯ меъёрҳои муайян, қоидаҳои рафторро дар ҳолатҳои гуногун аз худ мекунад.
Дар ин ҷо, дар асл, барои рушд ва ташаккули ҷаҳонбинии шахс, идеалҳо ва арзишҳои он замина гузошта мешавад. Институтҳои муҳиме, ки дар онҳо тарбияи шахсият сурат мегирад, мактаб, ташкилотҳои таҳсилоти иловагӣ мебошанд, ки майлҳои шахсият, афзалиятҳои онро муайян мекунанд. Ба инсон муҳити атроф, доираи муошират, ВАО таъсири калон мерасонад, аммо гузариши инсон аз кӯдакӣ ба калонсолӣ дар доираи гирифтани маълумоти олӣ ва миёнаи махсус сурат мегирад, ки дар он шахс ба шароити нав мутобиқ мешавад, таҷрибаи нав мегирад ва минбаъд дар соҳаи муайян фаъолияти амалӣ карда мешавад.
Албатта, тавре ки дар боло зикр гардид, ба ҳамаи ин гузаришҳо аз як зинаи иҷтимоӣ ба зинаи дигар тарбия таъсир мерасонад – раванде, ки ба ташаккули шахсият, танзими таъсири ҷомеа ба шахс, фароҳам овардани шароити мусоид барои рушди минбаъдаи он нигаронида шудааст.
Яке аз асосгузорони сотсиологии тарбия Э.Дюркгейм ҳанӯз дар охири асри XIX хусусиятҳои робитаи байни педагогикаро ҳамчун илм дар бораи тарбия ва сотсиология ҷудо кард. Вай чунин мешуморид, ки тарбия хусусияти иҷтимоӣ дорад, зеро он самт ва усулҳои худро барои татбиқи инсон дар ҷомеа дорад.
Ҷомеашиноси фаронсавӣ қайд кард, ки тарбияи шахс аз муҳити зисти ӯ вобаста аст. Масалан, усулҳои тарбия дар байни одамоне, ки дар деҳот зиндагӣ мекунанд, аз усулҳои сокинони шаҳр ба куллӣ фарқ мекунанд. Бояд қайд кард, ки ҷомеа меъёрҳои муайяни тарбияро дар бар мегирад ва шахси «нав» — ро ба вуҷуд меорад, ки қисми ҷомеа мегардад.
Дюркгейм пешниҳод мекунад, ки соҳаи алоҳидаи ҷомеашиносӣ таъсис дода шавад: «ҷомеашиносии тарбия», ки вобастагии ҷараёнҳои иҷтимоиро аз усулҳо ва усулҳои тарбияи шахс дар сифатҳои гуногуни иҷтимоӣ меомӯзад, вариантҳои нави рушди шахсиятро пешниҳод мекунад, таъсири ҷомеаро ба инсон ва инсон ба ҷомеаро меомӯзад.»Тарбияе вуҷуд надорад, ки дар ҳама ҷо барои тамоми насли инсон мувофиқ бошад; ғайр аз ин, дар як маъно, ҷомеае вуҷуд надорад, ки дар он системаҳои гуногуни педагогӣ ҳамзистӣ накунанд ва ҳамзамон фаъолият накунанд». Ин идея дар ҷомеашиносии тарбия, ҷомеашиносӣ ва этнографияи ҷавонон, ки фарқияти системаҳои тарбияро дар ҷомеаҳои гуногун ва инчунин консепсияҳои гуногуни ҷавононро омӯхтааст, рушди минбаъдаи худро пайдо кард
Ҳар як ҷомеа дар бораи насли ҷавон ва умуман ҷавонон тасаввуроти гуногун дорад. Фарқияти ин ақидаҳо на танҳо дар усулҳои тарбия, балки дар нақши ба ҷавонон додашуда низ мебошад. Масалан, дар нимаи аввали асри XIX кӯдакро ба мавҷудоте баробар мекарданд, ки аз одамони калонсол болотар буд, зеро он ҳанӯз аз олами атрофи он вайрон нашуда буд. Ҷони ӯ пок, бегуноҳ аст, мисли фикрҳо, амалҳо ва эҳсосоти ӯ. Ба воя расиданро аллакай регрессия меномиданд, зеро ҳангоми ба воя расидан кӯдак аллакай ҳамаи хислатҳои дар боло зикршударо аз даст медиҳад. Дар айни замон, як қатор ҷамъиятҳо, ба монанди Олмон, ҷамоатҳои коммунитарӣ, дар бораи кӯдакӣ тасаввуроти дигар доштанд. Онҳо кӯдакро бо шахси калонсол баробар медонистанд, зеро онҳо фикр мекарданд, ки аввалин шарик ва ҳамкори дуюм аст. Дар ин ҷо, сарҳади байни ҷаҳони калонсолон ва ҷаҳони кӯдакон ба таври назаррас норавшан аст. Дар ин мисол, назари тарбия дар ҷомеаҳои анъанавӣ, ки дар он кӯдакон танҳо қувваи кории иловагӣ, ёрдамчиён ҳисобида мешуданд, оварда мешавад.
Тарбияи ҷавонон аз солимии онҳо вобаста аст. Истироҳат омили муҳими ташаккули шахсият аст. Мувофиқи мушоҳидаҳои волидон, дар вақти холии кӯдакон ва наврасон шаклҳои «пассивии» вақтхушӣ бартарӣ доранд: тамошои барномаҳои телевизионӣ, гӯш кардани мусиқӣ, хондани китобҳо, аммо шаклҳои фаъол: муошират бо дӯстон, машғул шудан ба кори дӯстдошта, варзиш. Сохтори вақтхушӣ ҳам аз имкониятҳои иҷтимоию фарҳангии муҳити зист, ки барои гурӯҳи муайяни синну соли ҷавонон хос аст, вобаста аст.
Тавре ки шумо медонед, ташаккули симои ахлоқии насли наврас яке аз вазифаҳои асосии тарбияи волидон ва мактаб мебошад. Ин намуди тарбия бояд доимӣ бошад, зеро муносибати ҷавонон бо калонсолӣ ва тағирёбии соматика ва физиологияи онҳо тағйир меёбад.
Ҷиҳати фароҳам овардани шароити боз ҳам хубтари таълиму тарбияи наврасону ҷавонон ҳоло дар шаҳру ноҳияҳои кишвар бо маблағгузории Ҳукумати мамлакат, соҳибкорон ва аҳолӣ бунёди садҳо муассисаи таълимӣ босуръат идома дорад. Барои баррасӣ ва ҳалли масъалаҳои ҷавонон ва иштироки фаъоли онҳо дар ҳаёти сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии кишвар соли 2015 дар назди Президенти Тоҷикистон Шӯрои миллии кор бо ҷавонон таъсис дода шуд.
Моҳи майи соли 2016 ҷаласаи нахустини шӯрои мазкур баргузор гардид, ки дар он масъалаҳои марбут ба ҳаёт ва фаъолияти ҷавонон, татбиқи сиёсати давлатии ҷавонон, рафъи камбудиҳои ҷойдошта, дастгирии соҳаи варзиш ва тарғиби тарзи ҳаёти солим баррасӣ гардиданд.
Шӯрои мазкур, ки дар назди раисони вилоят ва шаҳру ноҳияҳо низ амал мекунад, ҳамчун як майдони муҳимми баррасии масъала ва мушкилоти соҳаи ҷавонон, дарёфти роҳҳои ҳалли онҳо ва дастгирии ташаббусҳои созандаи ҷавонон васеъ истифода карда мешавад.
Ояндаи давлат ва халқи тоҷик ба ҷавонон тааллуқ дорад ва маҳз ҷавонон ҳамчун табақаи фаъоли ҷомеа умеду орзуи падару модар ва такягоҳи давлату миллат ҳастанд.
Ғамхорӣ дар ҳаққи насли ояндасоз, тарбия ва ҷобаҷогузории кадрҳои ҷавон ва ба хизмати давлатӣ бештар ҷалб намудани онҳо яке аз ҳадафҳои меҳварии сиёсати давлату Ҳукумат ва хусусан, Пешвои муазами миллат ба ҳисоб меравад.
