НАВРӮЗ ФАРҲАНГИ МАЪРИФАТПАРВАРОНАИ НАСЛҲОИ ГУЗАШТА ВА ОЯНДА

Бо дарки ин асл гузаштагони мову шумо заминаҳои ҷаҳонишавии ин ҷашни бузургро ҳанӯз дар асри панҷи пеш аз милод гузошта буданд.

Тавре ки аз ёдгориҳои Тахти Ҷамшед маълум мегардад, Наврӯз дар қаламрави 23 кишвари онрӯзаи ҷаҳон ҷашн гирифта мешудааст, ки ҳудуди бузургеро аз кӯҳҳои Ҳиндукуш то Мисру Юнон ва аз Русияву Қафқоз то Ҳиндустони кунунӣ дар бар мегирифт.

Сабаби пазириши ин ҷашн аз тарафи қавму қабила ва халқҳои Авруосиё дар он будааст, ки Наврӯз дар гузашта ва ҳам дар замони муосир ҷашни бедории табиат, баробарии шабу рӯз, равобити дӯстона ва ҳамзистии мусолиматомези қавму миллатҳои гуногуни ин қаламрави паҳновару мутамаддинро таҷассум месохт.

Дар тӯли қарнҳо фалсафа ва фарҳанги наврӯзӣ, ки таҳаммулгароӣ ва дигар арзишҳои волои инсониро дар худ ғунҷонидааст, ташаккул ёфта, пос доштани чаҳор нахустунсури зиндагии башар – обу замин ва оташу бодро дар мадди аввал қарор дод.

Барои расидан ба ин ҳадафҳои волои инсонӣ гузаштагони мо таълимоти созандаи ахлоқӣ ва маънавиеро ба вуҷуд оварданд, ки он ҷавобгӯи тақозоҳои ҳама давру замонҳо буда, ҷавҳари он дар қолаби мафҳуми «паймону ростӣ» зуҳур кардааст.

Мутобиқи устураи бостонии мардумони ҳавзаи фарҳангии Наврӯз дар рӯзи шашуми ҷашн, ки дар солшумории хуршедӣ Хурдодрӯз ном дорад, «Наврӯзи бузург» таҷлил мегардад. Мегӯянд, ки дар ҳамин рӯзҳо асоси андешаи бузургии инсон гузошта шудааст.

Ҳамин андешаи арҷгузорӣ ба мақоми инсон буд, ки аввалин маротиба дар ҷаҳон ҳуқуқи башар дар ҳавзаи фарҳангии Наврӯз аз тарафи Куруши Кабир ба ҳукми қонун даромад.

Ӯ аз ҷумлаи нахустин сиёсатмадороне буд, ки суннати таҳаммулгароиро ба фарҳанги сиёсии аҳли башар ворид карда, ба намояндагони ҳама гуна халқҳо имконоти баробари мавҷудият ва инкишофро фароҳам оварда буд.

Барои расидан ба ин ҳадаф фарҳанги Наврӯз имрӯз низ ба мо кӯмак хоҳад кард, зеро Наврӯз ҷашни инсони некманиш ва таҳаммулгаро буда, бо фарорасии он одамон кинаву адоватро аз дилҳо дур меандозанд, ба покиву садоқати ботинӣ рӯ меоранд, ба беҳдошти фардӣ, хонаводагӣ ва ҷомеа мепардозанд.

Дар аҳди Сосониён мардум субҳи Наврӯз ба канори наҳрҳо рафта, ба ҳамдигар чун пайғоми покиву садоқат об мепошиданд ва ширинӣ медоданд, ки ин анъанаи нек дар ҳавзаи тамаддунии Наврӯз, минҷумла Тоҷикистон, имрӯз низ идома дорад.

Дар чаҳорчӯбаи ин афкору ойинҳо асли ахлоқии «Ашо» ё худ ростӣ зуҳур кард, ки асоси фикр, сухан ва амали инсонро дар бар мегирад.

Ниёгони мо ин аслро дар ҳикмати маъруфи худ «пиндори нек, гуфтори нек ва рафтори нек» возеҳу равшан ифода карда, онро ҳамчун қонуни муштараки ҷаҳони инсонӣ ва кайҳонӣ пазируфтанд, зеро паймону ростӣ инсонро ба ободкорӣ, созандагӣ ва пешрафт ҳидоят мекунад.

Ҷанбаи дигари паймони умумиинсонӣ ва умумикайҳонӣ, ки дар доираи суннатҳои Наврӯз зуҳур кардааст, адолат дар умури давлатдорӣ ва муносибатҳои байнидавлатӣ мебошад. Ойини «Сӯги Сиёвуш» ва бозтобҳои минбаъдаи он, чун «Сайри гули сурх» ва «Сездаҳбадар» аз бузургтарин ҷашнвораҳои наврӯзӣ мебошанд, ки пирӯзии адолатро бар зулм ифода мекунанд.

Фарҳанги Наврӯз дар назди башарият масъулиятҳои ҷиддиеро барои ҳалли мушкилоти сиёсиву иқтисодӣ ва иҷтимоиву фарҳангӣ гузоштааст.

Мову шумо ҳамчун меросбарони ин фарҳанги бузург бояд дар амалӣ сохтани орзуву омоли наврӯзӣ ибтикороти созанда нишон диҳем.

Наврӯз метавонад ва бояд ба ҳайси маҷмӯи таълимоти нави сиёсиву иқтисодӣ ва фарҳангиву ҳуқуқӣ, пеш аз ҳама, чун барномаи дӯстиву баҳамоии мардумони ҷаҳон барои ҳалли масоили мубрам ва доғи сайёраи мо истифода шавад.

Фарҳанги Наврӯз моро ҳидоят мекунад, ки дар навбати аввал роҳҳои иртибот ва коммуникатсияро дар дохили кишварҳоямон барқарор кунем ва онҳоро такмилу инкишоф бахшем ва ба ҳамин васила теъдоди ҳарчи бештари омилҳои ҷудоиро дар байни миллатҳо ва давлатҳои ҳавзаи наврӯзӣ аз байн бардорем.

Барқарор ва бунёд намудани роҳҳои иртиботӣ ва воситаҳои иттилоотӣ дар ҳавзаи фарҳанги наврӯзӣ ба таҳкими ҳамкориҳои судманди иқтисодӣ ва равобити тиҷоратӣ дар байни кишварҳои минтақа мусоидат хоҳад кард.

Тарғиби фарҳанги Наврӯз метавонад ғоя ва амалияи Роҳи абрешимро густариш дода, ба эҷоди бозори муштараки кор ва тиҷорат дар минтақа мусоидат намояд.

Фарҳанги маърифатпарваронаи Наврӯз ҳамчунин метавонад барои тавсеаи ҳамкориҳои наздик дар соҳаҳои иттилоот, маориф, фарҳанг ва иҷрои тарҳҳои муштараки илмӣ дар бахшҳои мухталиф мусоидат расонад.

Наврӯз рамз аст — рамзи навсозӣ ва тоҷикон дар ин маврид мегӯянд: «Соле, ки накӯст, аз баҳораш пайдост». Тавре Пешвои Миллат, Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз суханрониҳои худ қайд менамоянд: “Миллати тоҷик ҷашни Наврӯзро дар тӯли садсолаҳо ба монанди забони модарӣ ҳифз намуда, дар замони навин онро ҷузъи таркибии ҳувияти миллӣ ва мояи сарбаландии маънавии худ медонад.”

Наврӯз дар баробари дигар идҳо дорои расму анъанаҳои ба худ хос мебошад. Бояд қайд намуд, ки омодагӣ ба ҷашнгирии Наврӯз ҳанӯз 2 – 3 ҳафта пештар оғоз меёбад. Занону бонувони тоҷик баҳри поку тоза намудани хонаҳои худ мекӯшанд, кӯдакону наврасон бошанд, барои огоҳ намудани мардум аз омад – омади иди Наврӯз гулҳои наврӯидаи баҳориро ҷамъ намуда, ба хонаи якдигар мераванд. Ин анаъана дар байни мардуми тоҷик бо номи “гулгардонӣ” маъмул буда, паёмрасонандаи оғози фасли баҳор, айёми кишту кор ва бедории табиат мебошад.

Анъанаи дигаре, ки дар рӯзҳои ҷашнгирии Наврӯз ҷойгоҳи махсус дорад ин суманак ё худ суманакпазӣ мебошад, ки иди Наврӯзро бе он тасаввур кардан мумкин нест. Ин хӯроки миллӣ аз давраҳои хеле қадим ородиҳандаи дастурхони Наврӯзии тоҷикон мебошад. Барои омода намудани суманак занону бонувон меҳнати зиёд намуда, ин хӯрокро қариб 8 – 12 соат дар якшабонарӯз омода мекунанд. Дар ин айём кадбонуҳо тамоми хешу ақрабои худро ба омода намудани суманак даъват намуда, дар гирди деги суманак рақсу шодӣ мекунанд. Дар байни мардуми тоҷик аз замонҳои қадим боварие вуҷуд дошт, ки гӯё агар инсон оғози соли навро чӣ гунае ҷашн гирад то охири сол зиндагиаш ҳамон гуна мегузарад. Аз ин рӯ, чун иди Наврӯз дар оғози соли солшумории аҷдодӣ қайд карда мешавад, мардум мекӯшанд то онро дар ҳалқаи дӯстону наздикон бо хушиву хурсандӣ гузаронанд, то ин ки то фарҷоми сол дар зиндагиву хонандони эшон хушӣ ҳукмфармо бошад.

Хулоса, Наврӯзи бостонӣ ҳамчун арзишмандтарин ҷашни башарӣ имрӯз дар сарзамини мо бо шукӯҳу шаҳомати хоса таҷлил мегардад.

Нуруллоева Сарвиноз Аҳматуллоевна

Муовини директор оид ба корҳои таълимии МДТ “Коллеҷи тиббии шаҳри Кӯлоб ба номи Раҳмонзода Раҳматулло Азиз”