СУДУ ЗИЁНИ ТЕЛЕФОНҲОИ МОБИЛӢ

Имрӯзҳо телефонҳои мобилӣ ва дигар сарчашмаҳои маълумотдиҳии муосир дар ҳаёти мо мустаҳкам ҷойгир шудаанд, ки бештари вақти одамон бо истифода аз он: гуфтугӯ кардан, тамошои шабакаҳои иҷтимоӣ, гӯш кардани мусиқӣ, расм гирифтан, бозӣ кардан ва ғайра сарф мешавад.

Ҷомеаи имрӯзаро бе истифодаи технаголияҳои навин тасаввур кардан ѓайри имкон аст. Телефонҳоии мобилӣ, ки яке аз техналогияҳои навини замони муосир ба шумор мераванд, қариб тамоми аҳолии сайёра аз он истифода мебаранд. Аз он ҷумла истифодабарандагони телефони мобилӣ танҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон зиёда аз 8 млн мебошанд.

Олимони соҳаҳои физика, химия, биология, тиб ва дигар равияҳои илмҳои дақиқ бо пайдо шудани аввалин телефонҳои мобилӣ тадқиқоти худро роҷеъ ба самтҳои зарарноки он шуруъ намуда, мехостанд фаҳманд, ки ҳангоми истифодабарӣ организми инсон ба чӣ гуна муқовиматҳо бархурд мекунад. То имрӯз роҷеъ ба ин масъала байни олимони ҷаҳон тадқиқотҳо идома доранд. Аз натиҷаи пажуҳишҳо маълум шудааст, ки аз ҳад зиёд истифода бурдани телефони мобилӣ ба организми инсон зарар мерасонад.

Ҳамасола истифодабарандагони телефони мобилӣ афзоиш ёфта истодааст, ки ин дар баробари вусъат бахшидан ба самтҳои иқтисодиву иҷтимоии мардум боз ҷиҳати манфӣ низ дорад, ки ин тарафи масъаларо низ мадди назар кардан лозим нест.

Якумин телефони мобилӣ аз тарафи ширкати Моторола, ки вазнаш 1,15 кг ва арзиши он 3995 доллари амрикоиро ташкил медод, соли 1946 мавриди истифода қарор додашуда буд. Имрӯзҳо намудҳои телефони мобилӣ бениҳоят зиёд шудаанд, ки вобаста ба имкониятҳои онҳо одамон метавонанд гуфтугӯ намоянд, инчунин аз дигар навъи хизматрасониҳои онҳо истифода баранд. Тибқи тадқиқотҳои олимони соҳаи физика муайян карда шудааст, ки тақрибан 70 дар сади истифодабарандагони телефони мобилӣ дар як рӯз зиёда аз 30 дақиқа гуфтугӯ мекунанд, ки ин аз меъёри истифодабарӣ зиёд мебошад.

Аз теъдоди истифодабарандагони телефонҳои мобилӣ танҳо 25 дар сади онҳо медонанд, ки телефони мобилӣ ба инсон зарари калон мерасонад.

Аз рӯи тадқиқотҳои олимони шведӣ муайян шудааст, ки дар натиҷаи истифодаи тулонии телефонҳои мобилӣ хавфи варамшавии майнаи сар ба вуҷуд омада, шунавоиро паст мекунад. Дар тадқиқоти илмии онҳо овардашудааст, ки варами мазкур танҳо дар он тарафи мағзи сар пайдо мешавад, ки аксари вақт гуфтугӯи телефонии мобилӣ аз ҳамин тараф шуда бошад.

Майнаи сари инсон ҷузъи асосии идоракунӣ барои узвҳои бадан буда, ҳангоми суҳбат бо телефони мобилӣ дар маркази майдони электромагнитӣ қарор мегирад, ки дар рафти гуфтугӯи тулонӣ метавонад фаъолияташ вайрон гардад.

Ҳангоми зиёд истифодабарии шабакаҳои иҷтимоӣ тавассути телефонҳои мобилӣ чашм низ зарар мебинад, ки ин оқибат ба хирашавӣ ва пастшавии тезии биноӣ оварда мерасонад. Хирашавии чашм аслан нишонаи пиронсолист, лекин сини хирашавии чашм низ имрӯз поён рафтааст. Имрӯз шумораи зиёди ҷавонон аз хира шудани чашмонашон шикоят мекунанд. Ҳангоми зиёд ва аз наздик нигоҳ кардан ба экрани телефон он нури чашмро хира мекунад.

Истифодаи барзиёти телефонҳои мобилӣ ба системаи дил ва рагҳои хунгард низ зарари худро мерасонад. Зеро ҳангоми истифодабарӣ ҳуҷайраҳои сурхи хун эритроситҳоро вайрон карда, боиси сустишавии фаъолияти дил мегардад.

Бисёре аз одамон ҳангоми танафуси байни гуфтугӯҳҳо, телефони мобилиашонро дар ҷайбашон гузошта, ё ҳангоми хоб кардан дар наздашон мегузоранд, ки ин барои вайроншавии мувозинати бадан сабаб мегардад. Зеро сарчашмаи зиёди афканишоти мавҷи электромагнитиро бевосита дар назди худ нигоҳ дошта, организмашонро ба сарбории гароне гирифтор мекунанд, ки он боиси сустшавии на фақат системаи марказии асаб, балки пастшавии муқовиматпазирии организм ба ангезандаҳои берунӣ -бактерия ва вирусҳои касалиовар мегардад.

Аз рӯи тадқиқоти олимон исбот шудааст, ки ҳангоми аз 10 то 60 дақиқа тариқи телефони мобилӣ суҳбат кардан, организми шахс бояд барои барқароршавӣ 8-14 соат истироҳат кунад. Имрӯзҳо 70% одамон на камтар аз 30 дақиқа дар як маротиба занг задани телефони мобилӣ гап мезананд. Аз рӯи тадқиқи мутахассисон одам бояд ҳар як шабона рӯз накам аз 8 соат хоб кунад, ки организм барқарор шуда, барои фаъолияти минбаъда омода бошад. Пас қазоват кунед, ки баъди истифодаи тулонии телефони мобилӣ организм фаъолияташро гум карда, барои пайдо шудани баъзе бемориҳо: аз қабили камхобӣ, ношунавоӣ, харобшавии майнаи сар, асабонӣ, фаромӯшхотирӣ ва ниҳоят ба бемориҳои саратонӣ боис мегардад.

Телефони мобилӣ дар худ майдони магнитиро ҳосил менамояд, ки маҳз ҳамин майдон боиси бемориҳои дар боло номбаршуда мегардад. Телефони мобилӣ радиатсия – микромавҷҳои электромагнитӣ ба вуҷуд меорад, ки ҳангоми истифодабарӣ бадани инсон онро ҷаббида мегирад. Нишондиҳандаи ҳадди ниҳоии тавоноии мушаххаси радиатсионӣ 1,6 Вт/кг то 2 Вт/кг иҷозатдодашуда аст. Ин нишондиҳанда бояд аз ҷониби ҳамаи истеҳсолкунандагон риоя гардида, истифодабарандагон низ бояд телефонҳои ба стандартҳо ҷавобгӯро харида истифода баранд.

Тадқиқотҳои чандинсолаи олимони Шведи, Россия, США, Канада, Япония ва дигар давлатҳои мутараққӣ таъсири манфии радиатсияи мавҷҳои электромагнитиро ба тамоми бадани инсон тасдиқ кардаанд. Ҳангоми истифодаи пайвастаи телефонҳои мобилӣ таъсири мавҷҳои электромагнитӣ метавонад ба осонӣ ба осеби шадиди системаи асаб оварда расонад. Кӯдакон, ки ноболиѓанд ва организмашон дар ҳоли руштёбӣ қарор дорад, метавонанд ҳангоми истифодаи телефони мобилӣ бисёртар зарар бинанд. Онҳо, ки зеҳни бурро, қобилияти эҷодӣ ва бадани зуд инкишофёбанда доранд, таъсири мавҷҳои электромагнитӣ, ки ҳангоми истифодаи телефони мобилӣ пайдо мешавад ба онҳо осебпазир мегардад. Дар ҳаёти имрӯза, ки замони рушди босуръати технологияи иттилоотӣ мебошад, кӯдаконро бояд аз боѓча ва мактаб доир ба таъсири манфии мавҷҳои электромагнитӣ ҳангоми истифодаи техникаҳои мавҷқабулкунак бахусус телефонҳои мобилӣ огоҳ намуд.

Олимон муайян намудаанд, ки ду намуди радиоактивият (шуоафканӣ) вуҷуд дорад: шуоъафкании иондор (шуоъафкании рентгенӣ, нури офтоб), ки таъсири калон дорад ва шуоъафкании беион, яъне камтаъсир.

Истифодаи телефонҳои мобилӣ, ки маҳз бо ҳамин мавҷҳо сурат мегирад, маъхази бемориҳои дар боло зик шуда метавонад. Бояд қайд намуд, ки ҳамин шуоъҳо, ки тавассути антеннаҳо паҳн мешаванд, боиси зарар ба саломатии инсонҳо мегарданд. Истифодаи телефонҳои мобилӣ ба кӯдакон ҳанӯз ҳангоми дар батни модар буданашон зарари худро мерасонад. Олимон муайян намудаанд, ки заноне, ки ҳангоми ҳомиладорӣ аз телефонҳои мобилӣ зиёд истифода мебаранд, шуоъафкании барзиёд ба сохти ҳуҷайраҳои организми онҳо таъсири манфӣ мерасонад, ки ба инкишофёбии нодурусти ҷисми тифли оянда оварда мерасонад, ки 54% бештар кӯдакони онҳо маъюб ва нуқсондор тавлид меёбанд.

Таъсири мавҷҳои электромагнитии телефони мобилӣ ба организми кӯдакон нисбати калонсолон ду баробар зиёдтар аст. Чунки организми инкишофёбандаи кӯдак нисбати майдони электромагнитӣ ҳассос аст.

Таҳлилҳои табибон муайян намудаанд, ки кӯдакони то 18-солае, ки аз телефонҳои мобилӣ истифода менамоянд, парешонхотир буда, бештар имкони вайрон шудани қувваи ҳофиза, реҷаи хоб, дарди сар ва зудранҷию асабоният ба мушоҳида мерасад. Ин аст, ки ҳангоми азхудкунии мавзуъҳои дарсӣ онҳо мушкилӣ мекашанд.

Туъмаи асосии мавҷҳои таъсирбахши электромагнитӣ ҳангоми истифодаи телефони мобилӣ бисёртар қудакон ва пиронсолон шуда метавонанд. Ҳарчанд зиндагии имрӯзаро бе истифодаи телефон тасавур кардан ѓайри имкон аст, месазад, ки барои худро нигоҳ доштан аз таъсири мавҷҳои электромагнитӣ ҳангоми истифодабарӣ чунин талаботҳоро риоя намуд:

• ҳангоми хариди телефони мобилӣ, қувваи радиатсионии онро санҷед!

• танҳо ҳангоми зарурат аз телефони мобилӣ истифода баред!

• бо як алоқа на зиёда аз 3-5 дақиқа суҳбат кунед!

• ҳангоми хоб кардан телефони мобилиро аз наздикии сари худ дар масофаи на кам аз 3м нигоҳ доред!

• аз шабакаҳои иҷтимоӣ ва дигар барномаҳо тавассути телефони мобилӣ кам истифода баред!

• занҳои ҳомила аз истифодаи телефони мобилӣ худдорӣ намоед!

• беморони дил, фишорбаландӣ, асаб ва амсоли онҳо аз истифодаи телефони мобилӣ худдорӣ намоянд!

• бе зарурат телефони мобилиро бо худ нагиред!

• ҳангоми суҳбат бо телефони мобилӣ онро бо нуги ангуштон доред, зеро ҳангоми бо мушт қапидан тавоноии он 70% меафзояд!

• дар наздикии дил ва наздикии узви мардона телефони мобилӣ-ро нигоҳ надоред!

• кӯдакони хурдсолро аз истифодаи телефони мобилӣ маҳрум созед!

• аз барномаҳои телефони мобилӣ мақсаднок истифода баред!

• ҳангоми бо телефони мобилӣ гап задан, онро аз гӯш 3 см дуртар нигоҳ доред!

• телефони мобилиро ҳангоми дар барқ (заряд) будан истифода набаред!

• ҳангоми суҳбат бо телефони мобилӣ кӯшиш намоед, ки аз гӯшмонак (наушник) истифода баред!

• ҳангоми истифодаи телефони мобилӣ аз як тарафи сар пайваста суҳбат накунед!

• дар хона ё ҷои кор агар шароит бошад аз телефонҳои симдор истифода баред!

Мусалам аст, ки ҳар як техника ва таҷҳизотҳое, ки имрӯз одамон барои пешбурди зиндагашон истифода мебаранд, дастурамале доранд ва риоя намудани он аз ҷониби истифодабарандагон зарур мебошад. Агар мо аз телефонҳои мобилӣ дуруст истифода бурда, қоида ва меъёрҳои муайяни истифодабарии онро риоя намоем, метавонем аз зарарҳои он дур бошем. Албатта, комилан даст кашидан аз истифодаи телефони мобилӣ осон нест, аммо барои он ки худро аз зарар эмин нигоҳ дорем, бояд фарҳанги истифодабарии онро риоя намоем.

Исоев Собир Қурбоналиевич-н.и.т, дотсенти кафедраи фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзии МДТ “Коллеҷи тиббии шаҳри Кӯлоб ба номи Раҳмонзода Раҳматулло Азиз”