ВАЗЪИ ВНМО ДАР ҶУМУҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Бояд гуфт, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар Осиёи Марказӣ яке аз кишварҳоест, ки бо афзоиши босуръати шумораи ҳолатҳои сироятёбии ВНМО рӯ ба рӯ шудааст. Мувофиқи маълумоти расмии Вазорати тандурустӣ, шумораи умумии шахсони сироятшуда то соли 2024 ба беш аз 15 ҳазор нафар расидааст.

Роҳҳои гузариши ВНМО

ВНМО асосан тавассути тамос бо хуни сироятшуда, алоқаи ҷинсӣ, аз модар ба кӯдак, додани хун мегузарад.

Дар баъзе мавридҳои нодир, хун ё маҳсулоти хуни сироятшуда метавонад манбаи интиқол шавад (гарчанде дар аксари кишварҳо системаи қатъии санҷиши хун вуҷуд дорад).

Роҳҳои гузариши ВНМО тавассути алоқаи ҷинсии бемуҳофизат, тариқи тазрикӣ ҳангоми хунгузаронӣ, истифода асбобҳои тиббии таъмизнашуда ва аз модар ба кӯдак ҳангоми ҳомиладорӣ, таваллуд ва синамаконӣ сурат мегирад.

ВНМО тавассути алоқаи рӯзмарра, масалан, салом додан, оғӯш кардан ё истифодаи якҷояи коса, ба дигарон интиқол намеёбад.

Нишонаҳои ибтидоии ВНМО баъзан ба зуком шабоҳат дорад ва метавонанд таб, дарди гулӯ, варами ғадудҳо ва хастагиро дар бар гиранд. Пас аз ин марҳилаи ибтидоӣ, вирус метавонад муддати дароз бидуни нишона дар бадан боқӣ монад. Ин марҳилаи “ниммаҳфӣ” метавонад солҳои зиёд идома ёбад, дар ҳоле ки вирус системаи масуниятро тадриҷан заиф мегардонад.

Сабабҳои асосии афзоиши сироят дар кишвар гуногун арзёбӣ мегардад. Аз ҷумла, нашъамандӣ ва истифодаи сӯзандоруҳои олуда, муҳоҷирати меҳнатӣ, ки ба афзоиши ҳолатҳои сироятӣ оварда мерасонад, норасоии маърифати огоҳии аҳолӣ дар маврии роҳҳои пешгирии ВНМО аз омилҳои асосӣ дониста мешавад.

Гирифторони ВНМО дар Тоҷикистон асосан гурӯҳҳои осебпазир, бештар ҷавонон, муҳоҷирони меҳнатӣ ва шахсони нашъаманд мебошанд. Ҳамин тавр, мушкилоти иҷтимоӣ, аз қабили фақр ва бекорӣ, низ ба паҳншавии вирус таъсири манфӣ мерасонад.

Роҳҳои кам кардани паҳншавии ВНМО

Яке аз роҳҳои самарабахши пешгирии сирояти ВНМО, баланд бардоштани сатҳи маърифатнокии аҳолӣ дониста мешавад. Барои ноил шудан ба натиҷаҳои назаррас бояд барномаҳои махсус дар мактабҳо, донишгоҳҳо ва маҳалҳои корӣ ба роҳ монда шавад.

Аз ҷумла, тавассути ВАО маъракаҳои иттилоотӣ, тавассути телевизион, радио ва шабакаҳои иҷтимоӣ, роҳандозӣ гардад.

Инчунин дар ин раванд сатҳи дастрасӣ ба тестгузаронӣ ва табобат баланд бардошта шавад.

Бисёр шахсон аз вазъи саломатии худ огоҳ нестанд, ки ин ба афзоиши сироят мусоидат мекунад.

Барои кам кардани хатари паҳншавӣ, муҳим аст:

— Ташкили нуқтаҳои ройгони тестгузаронӣ дар шаҳрҳо ва минтақаҳои дурдаст

— Баланд бардоштани сифати хизматрасониҳои тиббӣ ва дастрасии ҳама ба табобати зиддиретровирусӣ (АРТ).

Инчунин муҳоҷирони меҳнатӣ яке аз гурӯҳҳои асосии осебпазир ба ҳисоб мераванд, ки барои коҳиши ВНМО гузаронидани тестҳои ҳатмии тиббӣ пеш аз сафар ва баъди баргаштан муҳим аст. Илова бар ин, бояд дар хориҷи кишвар низ таъсис додани марказҳои дастгирии тиббӣ аз манфиат холӣ нест.

Дар айни замон ВНМО табобати пурраи шифобахш надорад, аммо терапияи зидди вирусҳои бозгаштӣ (ART) вирусро идора карда, миқдори онро дар бадан ба сатҳи хеле паст оварда мерасонад. Ин ба шахс имкон медиҳад, ки зиндагии солим дошта бошад ва хатари сироят кардани дигаронро коҳиш диҳад.

ART як қатор доруҳоест, ки афзоиши вирусро бозмедоранд ва системаи масуниятро ҳифз мекунанд. Муҳим аст, ки шахсоне, ки бо ВНМО зиндагӣ мекунанд, ба режими табобати худ қатъиян риоя намоянд.

Нақши ҷомеа дар мубориза бо ВНМО

Яке аз мушкилоти ҷиддӣ табъизи шахсони гирифтори ВНМО мебошад. Ин омил боиси худдорӣ кардани шахсони сироятёфта аз муроҷиат ба духтурон мешавад. Таблиғи толерантӣ дар ҷомеа ва дастгирии равонӣ барои чунин шахсон аҳамияти калон дорад.

Барои рафъи сирояти ВНМО танҳо технологияи тиббӣ кофӣ нест. Ҷомеа бояд муносибати худро ба он тағйир диҳад. Огоҳии бештар, кам кардани табъиз ва дастгирии шахсони сироятшуда қадамҳои муҳим мебошанд. Табъиз на танҳо ба одамон осеб мерасонад, балки онҳоро аз ҷустуҷӯи кӯмак ва табобат бозмедорад.

Хулоса

ВНМО масъалаест, ки ҳалли он танҳо тавассути талошҳои муштараки олимон, табибон ва ҷомеа имконпазир аст. Пешрафти соҳаи тиббӣ нишон медиҳанд, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ин раванд корҳои зиёдеро ба сомон мерасонад. Вале ҳоло ҳам моро зарур аст, ки барои боз ҳам коҳиш додани ин раванд мубориза барем ва садди паҳншавии он шавем.

Муҳим аст, ки ҳар як шахс бо дониш ва масъулият амал кунад, то ҳам барои худ ва ҳам барои дигарон хатари сироятро кам кунад. Зиндагӣ бо ВНМО ҳукм нест; бо табобат ва дастгирӣ ҳар як шахс метавонад зиндагии пурмазмун ва фаъол дошта бошад.

Инчунин барои коҳиш додани паҳншавии ВНМО дар Тоҷикистон бояд барномаҳои ҳамаҷониба ва ҳамоҳангшуда амалӣ гарданд. Ин барномаҳо бояд маърифати аҳолиро баланд бардоранд, дастрасӣ ба тестгузаронӣ ва табобатро беҳтар кунанд ва муҳоҷирон, ҷавонон ва шахсони нашъамандро фаро гиранд. Бо талоши якҷояи давлат, ҷомеа ва созмонҳои байналмилалӣ, мумкин аст паҳншавии ВНМО-ро зери назорат гирифта, саломатии ҷомеаро ҳифз намуд.